“Эсгий, эсгий гутлын жижиг үйлдвэр” төслийн хүрээнд хийгдсэн зохион бүтээлтийн туршилт, судалгааны үр дүнгээр “Эсгий, эсгий гутлын загвар жижиг үйлдвэр”-ийн машин тоног төхөөрөмжүүдийг өөрсдийн үйлдвэрлэн суурилуулж, хүчээр ашиглалтад оруулан технологийн зүгшрүүлэлт хийсэн байна. Энэ судалгааныхаа хүрээнд эсгийний анхны жижиг үйлдвэрийг Увс аймгийн Өмнөговь суманд байгуулж, ажилчдыг нь сургаж ашиглалтад хүлээлгэн өгсөн нь цаашид хөдөө орон нутагт олон жижиг үйлдвэр байгуулах эхлэл болов. 2003 оноос хойш 12 аймгийн 42 суманд эсгий болон эсгий гутлын үйлдвэр байгуулжээ.“Малын дайвар бүтээгдэхүүнийг боловсруулан шинэ материал гарган авах технологи” төсөл /2002-2004/-ийн хүрээнд малын дайвар бүтээгдэхүүн болох үхрийн гүзээний хуулдсаар шинэ материал үйлдвэрлэж болохыг туршиж “Гүзээн савхи” гарган авч төрөл бүрийн бэлэг дурсгалын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж үзэсгэлэн, яармагуудад үнэлэгдэж өөрийн орны болон олон улсын шагнал хүртжээ.Үйлдвэрлэл техникийн зориулалттай шинэ нэр төрлийн эсгий хийх, ус чийг даах чадвартай, галд тэсвэртэй гэрийн эсгий бүрээс үйлдвэрлэх технологи, тоног төхөөрөмж /2003-2005/ ШУТ-ийн төслөөр өөрийн орондоо техникийн эсгий үйлдвэрлэх боломжтойг баталж тоног төхөөрөмжийг нь зохион бүтээж үйлдвэрлэн “МОН-ЭС” ХХК-д нэвтрүүлжээ.“Барилгын дулаалгын хонины ноосон материал үйлдвэрлэх жишиг үйлдвэр” төслийн судалгааны үр дүнгээр “Барилгын дулаалгын материалын жижиг үйлдвэр”-ийг туршилтаар ашиглалтад оруулжээ. Энэхүү төслийн судалгааны ажлын үр дүнг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх ажлын хүрээнд гэр хорооллын хэд хэдэн байшинг дулаалан, дулааны алдагдлыг багасгасан нь туршилтаар батлагдсан бөгөөд төслийн үр дүнг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх, эко бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх зорилгоор Эрдэнэт хивс компаний дэргэд ноосон дулаалгын үйлдвэр, Эковүүл компаний дулаалгын үйлдвэрүүд ашиглалтад орсон бөгөөд Эковүүл компани үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнээ Япон улсад экспортолж байна.“Хонины ноосны ноолуурыг ялгах жижиг үйлдвэр” инновацын төслийн “Хонины ноосны ноолуурыг ялгах жижиг үйлдвэр”-ийг 2013 онд байгуулжээ. Энэхүү төслийн үр дүнд хонины ноосны ашиглалтын түвшин нэмэгдэж, шинэ нэр төрлийн, боломжийн үнэтэй, чанартай бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлүүд бий болсон. 2013 онд БСШУЯам, ХХААХҮЯамтай хамтран хонины ноосноос хялгасыг нь ялгаж, ноолуурлаг хэсгийг ашиглан “Эх орон шингэсэн Эрдмийн хувцас” сурагчийн дүрэмт хувцас үйлдвэрлэх ажлыг зохион байгуулан, сурагчийн дүрэмт хувцасны техникийн шаардлагын стандартыг батлуулж, дүрэмт хувцсыг үйлдвэрлэн хэрэглээнд нэвтрүүлжээ.Мөн Монгол Ноос ХХК-аас Монгол хонины ноосноос хялгасыг нь ялган, өндөр номерын ээрмэл үйлдвэрлэн нэхмэл шааль, сайн чанарын оёмол пальто үйлдвэрлэсэн нь хэрэглэгчдийн шаардлагад нийцсэн бүтээгдэхүүн болж чаджээ.
“Дулааны боловсруулалтаар нэхээсгүй материал үйлдвэрлэх технологи, тоног төхөөрөмж” сэдэвт инновацын төслийн хүрээнд “Дулааны боловсруулалтаар нэхээсгүй шинэ материал үйлдвэрлэх технологи, тоног төхөөрөмж”-ийг туршилтаар ашиглалтад оруулжээ.Ингэснээр хөнжил болон зарим хувцасны дүүргэлтийг байгалийн гаралтай ноосон бүтээгдэхүүнээр хийж, эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөгүй бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл хөгжиж, ноосон бүтээгдэхүүний нэр төрөл нэмэгдэхийн зэрэгцээ ноосон хөнжлийн экспортын бүтээгдэхүүний үйлдвэрүүд бий болжээ.
“Арьс шир боловсруулах өндөр технологийн инкубатор байгуулах” инновацын төсөл /2013-2015/-ийн хүрээнд Арьс, шир боловсруулах өндөр технологийн инкубаторыг 385.0 сая төгрөгийн хөрөнгө оруулалтаар байгуулснаар арьс шир боловсруулах технологийн судалгааны туршилтуудаа хийх бааз суурь бэхэжсэн төдийгүй хөдөө орон нутагт байгуулах жижиг үйлдвэрт тохирсон байгаль орчинд хөнөөлгүй технологийг нэвтрүүлэх туршилтын ажлуудаа гүйцэтгэх боломж бүрдсэн юм.Үслэг арьс боловсруулах 8 төрлийн 13 ширхэг бага оврын тоног төхөөрөмжийн зураг төслийг гарган, зохион бүтээлтийн оюуны өмчийн эрхийн хамгалалт хийж, зах зээлд нийлүүлэхээр тоног төхөөрөмжүүдийг үйлдвэрлэжээ.Үслэг боловсруулах бага оврын үйлдвэрийн хүчин чадал:
• Үйлдвэрийн талбай: 80-100 м2 (3-4 тасалгаатай)
• 8 төрлийн 12 ширхэг төхөөрөмж
• 3-4 ажилтан
• Өдөрт 120-150 ширхэг хурганы арьс / 15-20 ширхэг хонины нэхий
Эдгээр тоног төхөөрмжийг үйлдвэрлэсэн цагаас эхлэн хөдөө орон нутагт үслэг арьс боловсруулах бага оврын 8 төрлийн 13 ширхэг тоног төхөөрөмж бүхий иж бүрэн 18 үйлдвэр, хэсэгчилсэн байдлаар 16 жижиг үйлдвэрийн тоног төхөөрөмжийг суурилуулж, технологийн зүгшрүүлэлтийг хийж, ажилтныг нь сургаж үйл ажиллагааг нь жигдрүүлэн өгсөн байна.
Үслэг боловсруулах эвсэг технологи бүхий жижиг үйлдвэрийг байгуулснаар:
1. Байгаль орчинд ээлтэй үйлдвэрлэл бий болно:
• Түүхий эдийн хаягдал 40% багасна.
• Цэвэр усыг 60% хэмнэнэ.
• Химийн бодистой хаягдал ус гарахгүй.
• Бохир ус цэвэрлэх байгууламжийн шаардлага байхгүй.
2. Хямд технологи: химийн бодисын хэрэглээг 60% бууруулна.
3. Үйлдвэрлэлийн зардал 50% багасна.
