Улаанбаатар хотын хүн амын дунд түгмэл хатуурал өвчний тархалт, эмнэлзүйн хэлбэрүүд болон хотын 6 дүүргийн хун амын дунд түгмэл хатуурал өвчний тархалтын давтамжийг тогтоож, манай улс уг өвчний тархалтын олон улсын нутаг дэвсгэр дэх бүсчилсэн ангиллаар бага тархалттайгаас дундаж тархалттай руу шилжиж байгаа орнуудын бүсэд хамрагдахаар байна. Эмнэлзүйн илрэлийн байдлаар пирамид зам ба хөдөлгөөний замын өөрчлөлт зонхилж, мэдрэхүйн эрхтэний болон бага тархины өөрчлөлт, харааны мэдрэлийн өөрчлөлт мөн давамгайлж байгаа онцлогтойг судлан тогтоожээ.Тархины харвалтын 3 үндсэн хэв шинж бүрийн 1998-1999 оны өвчлөлийн төвшин 1990 ба 1991 оныхоос ихэссэн бөгөөд ялангуяа тархинд болон аалзавч бүрхүүлд харвах шинжүүдээр өвчлөл илэрхий ихэссэн байна. Тархины харвалтын жилийн өвчлөлийн төвшнөөр УБ хотын хүн амын өвчлөл дэлхийн өндөр өвчлөлтэй орнуудын хүрээнд харьяалагдаж байгаа бөгөөд ялангуяа тархинд цус харвах хэв шинжийн харвалтаар хамгийн өндөр өвчлөлтэй орнуудын тоонд орж байна.Тархины шигдээс өвчний үед гавлын гаднах судасны хатуурал гүрээний дотор, гадна артерид, эгэмний артерид хамгийн олонтаа илэрч байна. Гавлын доторхи судасны нарийсал тархины өмнөд ба дунд артерийн савд хамгийн элбэг тохиолдож байна. Тархины цусан хангамжийн архаг дутлын үед гавлын гадна гүрээний ерөнхий артерийн хатуурал зонхилж, гавлын доторхи артери судасны нарийсал, нурууны артерийн интракраниаль хэсэгт тохиолдож байна. Гавлын гаднах судас эгэмний артерийн төгсөл хэсгийн бөглөрөл хамгийн олон тохиолдож, энэ нь шинж тэмдэггүй явагддаг синдром болохыг илрүүлжээ.Монгол орны ахмад настай хүн амын дунд тохиолдох өвчлөл (60н+) дунд тархины харвалтаар өвчлөгсдийн өвчлөлийн төвшин, нас хүйсний онцлог судалгаагаар настны харвалтын өвчлөлийн түвшингээр Монгол орон дэлхийд хамгийн өндөр өвчлөлтэй, эр хүйсийн настан хүн амын өвчлөл эм хүйсээс өндөрдүү байх хандлагатай байна. 60-аас дээш настангуудад эпилепсийн тархалтын давтамжийн үзүүлэлт бага эпилепсийн хам шинж үүсэхэд тархины цусан хангамжийн хурц ба архаг дутагдлууд голлох нөлөөтэй байна.Мэдрэлийн удамшлын өвчний бүтэц, тархалтын давтамж тус орны аймаг хотуудаар ихээхэн ялгаатай байгааг илрүүлэв. Зарим удамшлын өвчний (Миотонийн дистрофи, Штрюмпелийн өвчин, ШМТ) эмнэл зүй нь антиципацийн буюу удамших үеэс үед эрт илэрч, хүндрэх явцтайгаар эмнэлзүй нь явагдах онцлогтой байна. Тархины шигдээс гүрээний тараагуур судасны тогтолцоонд шигдээс үүсэх нь зонхилон, тархины дунд тараагуур судасны бүсэд илүүтэй үүсэж байна. Тархины судасны дотуурх шинжилгээгээр гавлын гаднах магистраль судсуудад атеросклерозын товруу, нарийсал, бүрэн бус бөглөрөл, гавлын доторхи судсуудад нарийсал өөрчлөлт олонтаа илэрсэн байна. Тархины шигдээс харвалтын гол шалтгаан нь артерийн гипертензи атеросклерозтой хавсарсан хэлбэр зонхилж байна.Тархины харвалтыг үүсгэх өндөр халгаат хүчин зүйлсүүдийг тогтоож, ийм илрэлтэй хүмүүсийг хүн амын дотор илрүүлэн хяналтанд авч эмчилснээр тархины харвалтаас урьдчилан сэргийлэх өндөр үр дүнтэйг баталсан байна. Эпилепсийн тархалтын давтамжийг 1000 хүн амд тогтоон, эпилепсийн шалтгаан нөлөөлөх хүчин зүйлсийн онцлог, эмнэлзүйн хэлбэрүүдийг тодруулав. Олон улсын судлаачдын бүсчилсэн ангиллаар Монголын хөдөөгийн хүн ам бага буюу бага эрсдэлтэй бүсийн төвшний өвчлөлтэй байна. Тархины харвалт өвчний эмнэлзүйн хэлбэрүүдийг илрүүлж, оношлогооны хэмжүүрийг боловсруулан гаргажээ.
