ГАЗАРЗҮЙ ГЕОЭКОЛОГИЙН ХҮРЭЭЛЭН
1921 оны 11-р сарын 9-нд Ардын засгийн газрын 24-р хурлын тогтоолын 3-р зүйлд Судар бичгийн хүрээлэн байгуулахаар зааж, улмаар уг хүрээлэнгийн үүрэг зорилго, зохион байгуулалтыг тодорхойлж Засгийн газарт оруулснаар 1921 оны 11-р сарын 19-нд хүрээлэнгийн дүрмийг баталж Судар бичгийн хүрээлэнг албан ёсоор байгуулжээ. 1930 оны 12 сарын 20-ны өдрийн Улсын бага хурлын Тэргүүлэгчдийн шийдвэрээр Судар бичгийн хүрээлэнг “Шинжлэх Ухааны Хүрээлэн” болгон өргөтгөн зохион байгуулсан ажээ. 1926 онд ШУХ-ийн дэргэд Газарзүйн тасаг байгуулсан нь газарзүйн судалгааг шинэ шатанд гаргахад ихээхэн түлхэц өгсөн үйл явдал болсон байна. Газарзүйн тасаг анхны үед Монгол орны газарзүйд холбогдох мэдээ баримтыг бүртгэн цуглуулж 1926-1933 он хүртэл газарзүйн шинжилгээний анги зохион байгуулж Хэнтий, Хангай, Говь нутгийн газрын гадарга, гол мөрөн, ургамал, амьтан, уур амьсгалын ажиглалт, тэмдэглэл хөтөлж нүүдлийн мал аж ахуйн хөгжил, байршилтын холбогдолтой судалгаа явуулж байжээ. Шинжлэх ухааны хүрээлэнгийн Газарзүйн тасгийг анх байгуулагдсан цагаас нь 1937 оны хэлмэгдлийн үе хүртэл А.Д.Симуков удирдаж байв.
Бүтээгдэхүүнүүд
Монгол орны цэвдэгтэй бүс нутгаар дайран өнгөрч буй хатуу хучилттай замын эвдрэлийн шалтгааныг тогтоох судалгаа, туршилт, зөвлөмж
Бүтээгдэхүүний танилцуулга: Монгол орны нутаг дэвсгэрт тархсан цэвдэг нь дулаан цэвдэгтэй бүсэд хамрагддаг, эх газрын эрс тэс уур амьсгалтай, агаарын температурын хэлбэлзэл ихтэй бөгөөд цэвдэгтэй бүс нутагт ойролцоогоор 1200 км хатуу хучилттай зам баригдсан байдаг. Газарзүй Геоэкологийн хүрээлэнгийн Цэвдэг судлалын салбар 2017 оноос хойш цэвдэгтэй бүс нутгаар дайран өнгөрч буй хатуу хучилттай авто замд шинжлэх ухааны үндэслэлтэй судалгаа хийж, дүгнэлт, зөвлөмж гаргасаар байна. Судалгааны үр дүнгээс хархад тухайн бүс нутагт замын даланг инженер-цэвдгийн нарийвчлсан судалгаа сайн хийгдээгүйгээс, замын даланг цэвдэгтэй бүс нутагт барьдаг хийц, технологийн дагуу бариагүй гэх мэт олон шалтгаанаас үүдэж замын далангийн доорх цэвдгийн гэсэлтээс үүдэж маш их хэмжээгээр суулт, деформаци үүсэж, зорчигчдын ая тухтай байдал алдагдаж байгааг тогтоосон. Цэвдэгтэй бүс нутагт цаашид гэсэлтэнд илүү өртөх замын зурвас хэсэгт тохирсон арга, аргачлал ашиглан засвар арчлалт хийснээр урсгал засварт зарцуулагдаж буй эдийн засгийн мөнгөн урсгалыг үр ашигтай зарцуулах ухаалаг механизмыг бүрдүүлэх чухал ач холбогдолтой.
Цэвдэг судлалын салбар энэ чиглэлээр олон судалгаа, туршилтын ажил хийж байгаа бөгөөд 2020 онд хийж гүйцэтгэсэн туршилтын ажлыг жишээ болгон дурьдаж байна. Энэхүү туршилтын ажилаар А1101 дугаартай Мөрөн-Хатгал чиглэлийн улсын чанартай авто замын суулт ихээр үүссэн далангийн доорх цэвдгийн төлөв байдлыг 2020 оны 05 сард өндөр нарийвчлалтай геофизикийн цахилгаан хайгуулын судалгаа хийсэн. Судалгааны үр дүнгээс хархад хатуу хучилттай замын далангийн доор орших цэвдэг 6-10 м хүртэл гэссэн. Замын далангийн хажуугийн цус зайлуулах суваг шуудуугаар бороо, цасны усны хуримтлалын нөлөөгөөр замын доорх цэвдгийн гэсэлтийг эрчимжүүлсэн. Иймд тухайн судалгааны үр дүнд үндэслэн 2020 оны 10 сард уг замын доорх цэвдгийг нэмж гэсгээхгүй байх орчин үеийн дэвшилтэт технологи, арга аргачлал ашиглан 14 м өргөнтэй, 30 м урттай, нийт 420 м2 замын даланд геотекстиль-геомембран тусгаарлагч материал ашиглан Монгол оронд анх удаа туршилт хийсэн (Зураг). Энэхүү туршилтын ажилд замын далангын доорх цэвдгийн температурыг байнга хянах зорилгоор замын далангын төв хэсэгт 2.30 м-ын гүнд болон геотекстиль-геомембран материалын доод, дээд хэсэгт тодорхой түвшингүүдэд температур хэмжигчүүд суурьлуулж өгсөн.